Үйл явдал

Шүүх байгууллагад цэвэрлэгээ хийн, шүүгчдийг ч ШҮҮР ажиллагаагаар шүүрдэх цаг болж хэмээн Засгийн газрын тэргүүн ширүүхэн дуугарсан. Түүний ЗӨВ өө. Шүүх байгууллагад салхи оруулж, шүүгч нараас цэвэрлэгээг эхлэхгүй бол энэ улсад шударга, үнэн хэзээ ч тогтохгүй. Тиймээс олон олон луйвар, булхайг дэлгэхээс өмнө Шүүгч, Прокуроруудыг өөрсдийг нь улстөрчдийн яриад байдаг ХОНГИЛоор гулдчин, үлдэх, эс үлдэхийг эхлээд ялгаад орхи…

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар “Төрийн ордны 3 давхрын зүүн жигүүрээс шүүгч нар хэнд, хэдэн жилийн ял өгөх үүрэг даалгавар авдаг” гэх ноцтой мэдэгдлийг чуулганы хуралдаан дээр хийж байв.

Тухайн үед түүний нэрлэсэн Төрийн ордны 3 давхрын зүүн жигүүрт Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан Х.Баттулга сууж байсан үе тул уг мэдэгдэл хэсэгтээ шуугиулж байлаа.

Тэрбээр шүүгчдийг нэр заагаагүй ч дээрх мэдээллийн дараахан олон нийт Баянгол дүүргийн ерөнхий шүүгч О.Жанчивнямбууг хонгилын шүүгчээр нэрлэж байсан юм. Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн Шүүхийн сахилгын хорооны шүүгчид нэрээ дэвшүүлсэн нь О.Жанчивнямбууг олны анхаарлын төвд авчирсан байж мэднэ.

2008 оноос хойш шүүхэд ажиллаж байгаа энэ эрхэм Ашигт малтмалын газрын даргаар ажиллаж байсан Д.Батхуягийн лиценз хууль бусаар олгосон, Чингэлтэй дүүргийн татварын байцаагч эмэгтэйг түүний найз Ц.Туяа 75 удаа хутгалж хөнөөсөн, гаалийн байцаагчдын хахууль, авлигын хэрэг, НИТХ-ын дарга асан Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарт холбогдох 60 тэрбумын гэхчлэн шуугиан дагуулсан хэргүүдийг шийдвэрлэж байсан. 

Гэхдээ түүний шийдвэрлэсэн томоохон хэрэг бүр давж заалдах шатны шүүхээс буцаж бантангийн хэлбэрт ордог гэх бөгөөд энэ нь түүнийг улстөрчдийн захиалгаар ажилладаг мөнөөх ХОНГИЛын шүүгч гэсэн үзээрийн муухай нэр хочтой нэгэн болгосон ч байж болох.

Олон нийт хүртэл О.Жанчивнямбууг бүхэл бүтэн дүүргийн Ерөнхий шүүгч хийх байтугай ердийн нэгэн шүүгчээр ч ажиллах чадваргүй хэмээн шүүмжлэлтэй ханддагийг Шүүхийн Ерөнхий зөвлөл нь тогтож анхаарах л учиртай.

Түүнийг Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын 2016.05.31-ний өдрийн №67 дугаар зарлигаар Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн шүүгчээр томилж байсан бөгөөд үүнээс ердөө 7 сарын дараа буюу 2016.12.26-нд Ерөнхийлөгчийн 172 дугаар зарлигаар Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн ерөнхий шүүгчээр томилсон байдаг.

Тухайн үед 41.031.57 мянган төгрөгийн жилийн орлоготой, эзэмших-2, өмчлөх-3 газартай, хадгаламждаа 5.026.63 мянган төгрөгтэй, 111.500.00 мянган төгрөгийн зээлтэй байсан бол өдгөө жилийн 84.099.89 мянган төгрөгийн орлоготой, гэр бүлийн орлого нь ч огцом өссөнөөс гадна газрын гэрчилгээ нэмэгдэн, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлэмж нь өсч, сохор зоосны ч зээлгүй хөрөнгөлөг шүүгчдийн нэг болсон байгааг Авлигатай тэмцэх газарт мэдүүлсэн Хөрөнгө орлогын мэдүүлгээс нь харж болно.

Тэгэхээр шүүгчид рүү чиглэх ШҮҮР ажиллагааг Ерөнхий шүүгч нараас эхлүүлэх нь туйлын зөв харагдаж байгаа юм.

Шүүгчдийг ШҮҮРдэх ажиллагаатай зэрэгцэн дүүргүүдэд Ерөнхий Шүүгч гэх хэнд ч хэрэггүй орон тоо байх хэрэгтэй юү, үгүй гэдгийг ч бодолцоход гэмгүй.

Байх хэрэгтэй гэж үзвэл тэднийг дүүрэг доторх 10 шүүгч дундаасаа сонгодог тэнэглэлийг нэн яаралтай зогсоох цаг болж. Учир нь 10 шүүгчийн 5-тай нь тохирох, өөрийнх нь нэрийг дугуйлаад дэмжээд өгвөл дараагийн удаад хэргүүд дээр тохирох, наймаалцах гэх увайгүй тохирооны эхлэл болж байж мэднэ гэдгийг энэ салбарынхан хатуухан ярьж байна.

О.Жанчивнямбуугийн тухайд гэхэд Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2021.03.01-ний өдрийн шүүгч нарын зөвлөгөөнөөс шүүгчдийн олонхийн саналаар Баянгол дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгчээр сонгогдож, Ерөнхийлөгч нэр төдий батламжилсан байдаг.

Тэгэхээр, дүүргийн Ерөнхий шүүгчийг ТӨР биш дүүргийн 10 шүүгч ийм маягаар сонгосоор байх юм бол Шүүхийн ШИНЭТГЭЛ гээчийг хүлээх нь ёстой нохойн жогорхой юм.

Ингэж сонгогдсон Ерөнхий шүүгчтэн ТӨРийн өмнө хариуцлага хүлээхгүй, дүүргийн 300 мянган иргэнийхээ төлөө хэзээ ч ажиллахгүй, тэр зөвхөн өөрийнх нь нэрийг дугуйлсан 5 нөхрийн төлөө л “гийнана” гэчихэд тэгтэл хол зөрөхгүй биз.

Тиймээс Шүүх байгууллагын цэвэрлэгээг энэ мэт “цайны ширээ”-ний араас сонгогддог, өөрийнх нь байх эсэхийг шийдэх 5 шүүгчийн алганы хонхорхойноос хальж хэтэрч чаддаггүй, гэсэн атлаа ХОНГИЛын гэх ой гутам нэр хоч зүүхдээ амархан нөхдөөс эхэлж, олон түмнийхээ талархлын алга ташилтыг өөртөө эргүүл, Ерөнхий сайд аа!!!

Ерөнхий шүүгчийн орон тоог хуулиас бүхэлд нь хасчихсан ч болохгүй гэх шалтгаан харагдахгүй байна…

Н.Багабандийг үдэж Ж.Таныг Оюутолгойн ТУЗ-ийн гишүүнээр сонгосон нь олны анхаарлыг татаж байна.

Ж.Таныг АНУ-ын Вашингтон дахь ЭСЯ-нд зөвлөх, Австрали улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд, Бүгд Найрамдах Итали улсад суух Онц бөгөөд Бүрэн эрхт элчин сайд, Албани, Мальта, Сан Марино улсад хавсран суух Элчин сайдаар ажиллаж байсан, өдгөө УИХ-ын Тамгын газрын Гадаад харилцааны хэлтсийн дарга Жамбалдоржийн охин гэдгээр улстөрийн хүрээнийхэн мэдэх биз.

Олон улсын нэр хүнд бүхий сургуулиудыг дүүргэж, ажлын гараагаа Рио Тинто компанийн Австрали дахь салбар болон Монголын “Оюу Толгой” компаниас эхэлсэн энэ эмэгтэйг Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн санал болгосноор “Оюутолгой” ХХК-ийн Монголын талын ТУЗ-ийн гишүүнээр томилох шийдвэрийг Засгийн газрын хуралдаанаас ийнхүү гаргав.

Олны анхаарлыг огцом татаж буй Ж.Тана гэж хэн бэ… Түүний талаар монголчууд бид хэр мэдэх билээ.

Ямартай ч Жамбалдоржийн Танын нэрээр улсын бүртгэлд Тана глобал солюшинс, Бидний монгол мөрөөдөл гэх хуулийн этгээдүүд бүртгэлтэй байх аж.

Тана глобал солюшинс ХХК-ийн нь албан хаягт Гольф монголиа интернэшнл гэх компани давхар бүртгэлтэй нь анхаарал татаж буй юм. Захирал нь Жамбалдоржийн Маргад гэж байх агаад тэрбээр Чармс, Эдамон партнерс ХХК-иудыг эзэмшиж байна.

Ж.Тана “Бидний монгол мөрөөдөл” хуулийн этгээдийг Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржийн хүү Эрдэнэтэй хамтран эзэмшдэг.

2016 оны сонгуулиар Баянзүрх дүүргээс Иргэдийн хурлын төлөөлөгчөөр сонгогдож байсан тэрбээр аав Ц.Элбэгдоржтойгоо “Элбэг эрдэнэ консалтинг” гэх компанийг байгуулж.

Тэдний Оксфорд кэмбрижийн төгсөгчдийн монгол дахь холбооных нь гишүүнчлэлд байх М.Сугар гэгч Сонгинохайрхан дүүргийн хяналтын прокурор Р.Батсайхантай  Прайм медиа ХХК-ийг хамтран эзэмшдэг бөгөөд энэ талаарх сонирхолтой мэдээллийг жич хүргэх тул энд түр орхиё.

Ц.Элбэгдоржийн хүү Эрдэнийн Монголын энхийг сахиулагчдын холбоонд бүртгэлтэй Б.Батболд гэж нөхрийн нэрээр олон ч хуулийн этгээд байгаагаас УИХ-ын гишүүн Ц.Цэрэнпунцагийн Митсолюшнс ХХК-ийн захирлаар ажилладаг гэх бүртгэл нь илүүтэй сонирхол татаж буй юм.

Тэрчлэн С.Эрдэнийн 2018 онд хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтээ бөглөж байсан Сор наран мед компанийн гүйцэтгэх захирал М.Солонго нь Хавдар судлалын үндэсний төвийн тасгийн даргаар 2017.05.16-нд томилогдож байсан бөгөөд Сор наран мед-ийн өөр нэг хувьцаа эзэмшигч Н.Бямбацэцэг нь Орхон аймгийн Засаг даргын Тамгын газар хэлтсийн дарга. Тэрбээр энэхүү албан тушаалд 2016.10.24-нд буюу МАН засагласнаар томилогдож байсныг энэ зуурт саная.

Түүнчлэн Э.Эрдэнийн Бялхам-Ерөөл гэх компанийн нь хувьцаа эзэмшигч Б.Батболд гэж нөхөр Хөвсгөл аймгийн Хөдөлмөр халамж үйлчилгээний газрын ахлах мэргэжилтэн агаад энэхүү албан тушаалд 2020.07.01-нд томилогдож байсан гээд МАН олонх болж, төрийн эрх дангаар барих болсны дараахнаас Э.Эрдэнийн тойрон хүрээлэл ч ийнхүү албан тушаал ахисаар явааг харж болно. 

Н.Багабанди нэгэн үе Н.Энхбаярын хандыг Ц.Элбэгдоржоор даруулж байсан үе бий.

2005 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Н.Энхбаяр нэр дэвших нь тодорхой болмогц М.Энхсайхан Ерөнхий сайдын суудлаас татгалзан Ц.Элбэгдоржийг гарган ирж байв. Тухайн үед парламентад 50х50 хувийн суудалтай байсан Их эвслийн Засгийн газрыг Ц.Элбэгдоржоор удирдуулах хорыг Н.Багабанди, П.Очирбат нар хийсэн гэлцдэг. Харамсалтай нь, Ц.Элбэгдоржийн Засгийн газар удаан тогтоогүй.

Улмаар 2005 оны 8 дугаар сард болсон УИХ-ын 65-р тойргийн нөхөн сонгуульд АН-аас Ц.Элбэгдорж, МАХН-аас М.Энхболд нэр дэвшсэн ч Ц.Элбэгдорж нэрээ татан намын гишүүдээ ангайлгаад зогсохгүй сайдын суудлаа ч М.Энхболдод өгч байсныг тухайн цаг үеийн үйл явдлууд гэрчлэх биз.

Түүнээс хойно буюу 2009 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар Н.Энхбаярыг дахин Төрийн тэргүүн болгохгүйн тулд Ц.Элбэгдоржийг М.Энхболд, Н.Багабанди нар илтэд шахуугаар дэмжиж байсан бөгөөд үүнд нь Н.Энхбаяр гомдол тээн үлдсэнээ хэнээс ч харин нуудаггүй юм билээ.

Н.Багабанди, Ц.Элбэгдорж нарын дараахь бэлтгэл “шавь” нь У.Хүрэлсүх.

Түүний өгссөн шат бүрийн ард Н.Багабанди байх бөгөөд тэрбээр өнөөдөр Оюутолгойгоос өөрийн хүсэлтээр явсан мэт харагдавч үнэн хэрэгтээ төдийгөөс өдий хүртэл дарж ирсэн “өндөг”-өө ийнхүү үлдээгээд, өөрөө удирдлагын товчлуураа халааслаад гэрийн зүг алхмар болон гэлдэрч байна.

Үргэлжлэл бий…

2012 оны сонгуулийн өмнөх үйл явдал Төрийн ордонд эргээд ирчихсэн юм шиг бужигнаж байна. Тухайн үед МАН, АН сонгуулийг холимог тогтолцоогоор явуулах нь зүйтэй гэдэгт санал нэгдсэн ч МАН 38х38, АН 26х50 хувилбарыг өргөн барьж байв.

Өдгөө холимог тогтолцоог аль, аль нь дэмжиж байгаа ч МАН 38х38, АН 48х28 хувилбар зүтгүүлж байна. АН-ын өргөн барьсан 48х28 хувилбараар 2012 оны сонгууль явагдаж МАН үсгүй болтол ялагдаж байв. Тиймээс АН энэ хувилбартаа дахин найдаж буй бололтой.

Тухайн үед намын дарга нар жагсаалтад багтах нөхдийн нэрийг хаалттай гаргасан гэх хатуухан шүүмжлэлд өртөж байсан бол өдгөө ч МАН дахь 38-ын төлөөх өрсөлдөөн гал гаргахаар байна.

Байнгын ажиллагаатай парламентын тэн хагас буюу 50 хувь нь нэг тойрогт өрсөлдөнө.

Ингэхдээ эмэгтэйчүүдийн квотыг нэмэгдүүлж, эр эмээр сөөлжүүлнэ гэж байгаа ч сонгогчид нам биш хүн дугуйлна. Тэгэхээр эмэгтэйчүүдийг жагсаалтад сөөлжүүлж оруулсан ч дугуйлагдах магадлал бага гэчихэд ташаарсан болохгүй юм.

Эмэгтэйчүүдийн квотыг нэмэгдүүлж жендэрт суурилсан сонгуулийн хуулийг Засгийн газраас өргөн барьсан мэт харагдавч МАН-д титэм болохуйц эмэгтэй улстөрч байхгүй нь үнэн.

Гэсэн хэдий ч дур эзнээ голохгүй, дунд чөмөг сүүжээ голдоггүй гэгчээр эрх баригч намын эмэгтэйчүүд эрэмбэ үл харгалзан намын даргын өрөөгөөр сүүдэгнэж, Д.Амарбаясгаланг тойглох гүйдэл нь хэдийнэ эхэлчихэж. Өнөөдүүл нь ч Х.Булгантуяад дүйцэх эмэгтэйг л жагсаалтад оруулна гэчихсэн бололтой, тусгаар тогтнолын ордноор дүүрэн Х.Булгантуяадаа атаархсан, элдвээр зүхэж уйлалдсан эмэгтэйчүүд…

Тэрбайтугай Боомтын сайдаас Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдаар Х.Булгантуяаг томилох намын Удирдах зөвлөлийн шийдвэрийг УИХ дахь эмэгтэй гишүүд л эсэргүүцэж, хэрүүл маргаандаа тулсан гэж байгаа. Ингэхдээ Х.Булгантуяагийн ёс зүйн алдаат үйлдлийг хуруу даран нэрлэж, хариуцлага тооцохын оронд гэрлийн хурдаар өөд татлаа хэмээгээд намын удирдлагуудаа ч хариуцлага хүлээ гэлцэн тэвдүүлсэн юм байх. Арга ч үгүй биз. Тэс ондоо хоёр салбарыг амралтын өрөө сольж буй мэт юу юугүй солиод шилжүүлчихээр бухимдахаас яалтай.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн тухайд намын нэрсийн жагсаалт дахь 38-ын 20-ыг сугавчилж, үлдсэнийг нам доторх фракциудад үнэ хаялцуулна гэх мэдээллийг эх сурвалжаас өгч байна.

Түүний 20 квотын 8 нь Д.Амарбаясгалангийнх бол үлдсэн 12-ын талаас илүү нь херо Б.Баатараар дамжиж, Х.Баттулгад хаяглагдах аж. Соёлын сайд Ч.Номингоор Ерөнхий сайдын цуваа үргэлжлэх бол А.Ариунзаяагаар Д.Амарбаясгалангийн халаасан дахь жагсаалт хөвөрнө гэх урьдчилсан прогноз хэдийнэ гарчихаж.

Харин У.Хүрэлсүхийн зүгээс Б.Саранчимэгээр өнгөлнө гэгдэж буй ч өнөөх нь Х.Булгантуяаг сайдаас сайд руу томилох томилгоонд хүчтэй эсэргүүцэл үзүүлсэн хэмээн хатуухан бангатай байгаа бололтой.

Ерөнхийдөө нийт 38 суудлын 18 нь У.Хүрэлсүх, Сү.Батболд, М.Энхболд, “Увс” бүлэглэлийнхэнд оноогдож, дээр нь Н.Энхбаяр нэмэгдэн бөөн хэл ам хэрүүл тэмцэл… Ядаж байхад Н.Энхбаяр энэ удаад эхнэр О.Цолмонгоо эмэгтэйчүүдийн квотоор оруулж ирэх тохироо хийсэн хэмээн гал дээр тос болгож.

Увс бүлэглэл Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн дэргэд эрх мэдлийг хэдийнэ төвлөрүүлчихсэн тул Ч.Хүрэлбаатар, Б.Чойжилсүрэн нар нэрийн жагсаалтын тэргүүн эгнээнд эрэмбэлэгдэн Ц.Нямдоржтонгуудын аашийг хөдөлгөчихсөн гэлцэнэ.

М.Энхболдын тухайд чимээгүйхэн өрөг тавьж байна.

Тэрбээр Нийслэлийн намын хорооны дарга Д.Сумъяабазарын албан тушаалаар дулдуйдан залуучуудаар өнгө нэмэх төлөвлөгөөтэй аж. Тэдний магнайд Н.Номтойбаяр, Ц.Сандуй, Ж.Ганбаатар нар нэрлэгдэж байна. Гэхдээ Удирдах зөвлөлийн түвшинд нэр бүхий эрсийг тойргоор мордох 38-д хуваарилахаар хэлэлцэж тохироод байгаа гэх мэдээллийг өгөв.

У.Хүрэлсүхийн зүгээс Л.Оюун-Эрдэнэд Засгийн газраа өвлүүлж өгсний шанд найз нөхөд, худ ургаа кабинетад нь багтаан илүүрхэж байсан ч өдгөө хаданд хавчуулагдсан халиуны зулзага болчихоод байгаа нь үнэн. Тэрбээр Эрүүл мэндийн сайдаар ажиллаж байсан Т.Мөнхсайхан тэргүүтэй нөхдийг дараагийн парламентад гишүүнээр суулгахаар намын нэрийн жагсаалтын квотоос нэхэн нударга зангидаж…

Эдгээрээс гадна энэ нам MCS гэх хөрөнгөлөг фракцитай болоод удаж байгаа. Тэд ч намын нэрийн жагсаалтын гадна үлдэхгүй хэмээгээд Л.Энх-Амгалан тэргүүтэй нөхөд Х.Баттулгын гэх далд квотоос тасалж буй юм байх.

Өөр нэг сонирхолтой мэдээлэл дээрх шуумын дэргэдүүр хүчтэй цохин орж ирж байна. Энэ нь, намын нэрийн жагсаалтын эхний 10-т Т.Аюурсайханыг багтаах тохироог Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, Хууль зүй дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар нар хийсэн бөгөөд үр дүнд нь “Ганцаараа явахгүй шүү” хэмээн цамнасан Т.Аюурсайханы ааш тэгсхийгээд дарагдсан болж таарав.

Харин Д.Амарбаясгалан намын нэрийн жагсаалтад эрэмбэлэгдэхгүй, дараагийн Засгийн газарт ч Хэрэг эрхлэх газрын даргаар улиран ажиллах тохироонд хүрсэн гэнэ. Тэр утгаараа “Эрдэнэс Монгол”-ын ТУЗ-ийг тэргүүлж, төрийн өмчийг бүхэлд нь хянах барьцанд хүрсэн бололтой. Түүгээр үл барам генсэкийн суудлыг ч хадгалж үлдэнэ хэмээн бүлэглэлүүдийн нүдийг орой дээр нь гаргаж.

Эрх баригчид ирэх сонгуулийн тохироогоо ийнхүү хийгээд эхэлсэн төдийгүй намын жагсаалтад багталгүй сонгогчдын аманд хаяж өгч буй хэдийгээ “балинчид” хэмээн нэрийдчихсэн шүжигнэж байхад АН-ынхан нэг дүүргийг бүхэлд нь эмэгтэйцүүлд өгчихье гэхчлэн олны доог болж явна.

Сүр дуулиант НҮҮРСНИЙ ХУЛГАЙ гэх хэрэг юу болоод сүр сүлдгүй, худал хуурмаг ханхлуулсаар хоёр, гуравхан гишүүний бүрэн эрхтэй ноцолдоод дуусгавар болчихов. Өгөр муу хулгайчдыг зарла хэмээн хашгичиж байсан жагсагчид хаачив… Энэ бүхэн хэн нэгэнд, аль нэг бүлэглэлд зориулсан улстөрийн зохиомжит үзэгдэл байсан хэрэг үү?!

Тэгвэл хэнд… яах гэж…

Урд хөршийн нэрийг хүртэл оролцуулж ирээд бужигнуулсан эл шуугианыг жүжиг байсан гэж үзвэл сценари нь хаана, хэзээнээс бичигдчихэв… Хайх гээд, таамаглах гээд үзье. Үйл явдлын эхэн рүү эргээд нэг очъё.

…Нүүрсний шүгэлийг анх УИХ-ын гишүүн асан Л.Энхболд үлээсэн. Өөрийн хамаарал бүхий 4 компаниар ЖДҮХС-гаас нийт 4.1 тэрбум төгрөгийн зээл авсан нь тогтоогдон яллагдагчаар татагдаад байсан үе.

М.Энхболдыг унагаж, Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг огцруулаад У.Хүрэлсүхийг Ерөнхий сайд, намын дарга болгосны шагналд түүнийг дэмжин кноп дарсан бүхэн ижил дүнгээр ЖДҮХС-гаас зээл авчихаж гэгдэн хэд хэдэн хүнийг яллагдагчаар татсан байсны дунд тэр байв.

Улмаар Б.Ундармаа, Г.Солтан, Д.Дамба-Очир, Л.Энхболд нарын бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэн шалгах хүсэлтийг Улсын Ерөнхий прокуророос өргөн барьсныг тухайн үеийн хэвлэлийн хуудаснаас харж болох байх. Тэр үеэр буюу УИХ-ын Халдашгүй байдлын дэд хорооны хуралдаанаар Л.Энхболд “МАНАН” бүлэглэл болон УИХ-ын дарга М.Энхболдыг эсэргүүцсэний төлөө шалгагдаж эхэллээ гээд УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхээсээ татгалзахад бэлэн гэж байсан ч асуудлыг чуулганы хуралдаанаар хэлэлцэхийн өмнө “Би Тавантолгойн нүүрсний хулгайн хэргийг илчлээд баларч явна. Энэ төр шударга хүнд халтай юм байна. Эцэст нь өөрөө шоронд орох нь” хэмээн “уйлсаар” бүрэн эрхтэйгээ үлдэж байв.

Сүүлд, 2020 оны сонгуулиар нэр дэвшиж чадаагүй ч “Эрдэнэс Монгол”-ын захиралд горилоод эцэстээ дэд даргын албан тушаалд томилогдож байсныг энэ зуурт саная.

Энэ үеэс эхлэн нүүрсний хэрэг МАН-ын дотоодод хэрүүлийн алим болж, хэн нэгнээ номхруулах цамц болсон гэчихэд буруутахгүй.

У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд болсны дараахан, 2018.04.13-нд Өмнөговь аймагт ажиллах үеэр  Тавантолгойн орд газраас 268.3 мянган тонн нүүрс ямар ч бүртгэлгүйгээр алдагдсан асуудал хөндөгдөөд таг болсон. Тухайн үед 2013-2017 онуудын хооронд 849 мянган автомашин хил гарсан талаар Хил хамгаалах ерөнхий газраас мэдэгдсэн бол Гаалийн ерөнхий газраас 814 мянган автомашин гарсан хэмээн 35 машины тоогоор зөрүүтэй мэдээлэл өгч байв. Улмаар үүнийгээ АН засагласан дөрвөн жил болоод Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газрыг хамарсан нүүрсний хулгайн асуудал байдлаар хөндөн тавьж байсан юм.

Ингээд 2019 онд Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатараар ахлуулсан ажлын хэсэг байгуулаад хулгайн нүүрсний араас орсон ч өнөөдрийнх шиг газар авахуулан попорч байсангүй.

Энэ үеийн шалгалтын талаар Ч.Хүрэлбаатар өнгөрөгч оны 11-р сард л ам нээн “Тухайн үед Сангийн сайдын хувьд тушаал гарган хууль, татвар, гаалийн байгууллагыг оролцуулсан ажлын хэсэг гаргасан. Хилээр хоосон машин гардаг, тодорхой хэмжээний нүүрс бүртгэлгүй гардаг нь илэрч, гурван сар орчим шалгасны эцэст Засгийн газарт танилцуулаад хууль хяналтын байгууллагад шилжүүлж байв. Гэсэн ч хэргийг хаасан байсныг сэргээн шалгаж байна. Хуулийн байгууллагад юу болсныг тэднээс асуугаарай” гэж байв.

Энэ нь У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайдаар ажиллаж байх үед нүүрсний хулгайн мөрөөр орсон ч  намын гишүүд нь олноор хутгалдсан, Уул уурхай дагасан зохион байгуулалттай гэмт хэргийн шинжтэй мафижсан бүлэглэлтэй болсныг мэдээд чимээгүйхэн “даруулсан” хэмээн номер нэг рүү ноцсон мэт мэдэгдэл болсон.  

Улмаар хав дарсан хэргийг Л.Оюун-Эрдэнээр сэвүүлж дээр орших У.Хүрэлсүх, дороос хатгах Д.Амарбаясгалан нарын “хүлээс”-нээс нэгмөсөн ангижрах гэсэн Ч.Хүрэлбаатарын атгаг санаа эцэстээ энэ хүртэл явлаа гэх намын гишүүд ч байгаа юм. Тэрчлэн Л.Оюун-Эрдэнэ, Ч.Хүрэлбаатар нарын аль аль нь нүүрсний гэх хэргийг ухсанаар нам болоод намын нөхөд нь хамгийн их хохирол амсахыг мэдэхийн дээдээр мэдэж байсан гэлцэж байна.  

Тодорхой он цагууд, түүнд холбогдох тоо баримтуудад анхаарал хандуулъя.

2010-2011.07.01-н хүртэлх хугацаанд хяналт шалгалт явуулахад 379.000 тонн нүүрсэнд гаалийн бүрдүүлэлт хийгдсэн баримт олдоогүй гэдэг. Энэ нь Эрдэнэс Тавантолгой ХК үйл ажиллагаагаа эхлүүлж байсан үе.

2013-2017 онд 2.527 компанийн 17.200 орчим машин улсын хилээр урагшаа хоосон нэвтэрсэн гэж бүртгүүлсэн мэдээлэл олдсон. 2022.04.27-2022.05.03-нд Гашуунсухайт боомтод камерын хяналтын бичлэг болон гаалийн мэдүүлэг бөглөсөн аж ахуйн нэгж, улсын хилээр гарсан хүн, тээврийн хэрэгслийн бүртгэлтэй тулгаж шалгалт хийхэд ихээхэн хэмжээний нүүрс улсын хилээр бүртгэлгүй гарсан хэмээн Гаалийн ерөнхий газрын дарга Р.Отгонжаргал мэдээлж байсныг энд татъя.

Л.Оюун-Эрдэнэ нүүрсний хулгайг сэвэхдээ Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулга, УИХ-ын гишүүн А.Адъяасүрэн нар руу чиглүүлж байсан нь “хамтрагч”-даа нуух гэсэн гэнэн оролдлого бөгөөд тэдэнтэй хамжаад У.Хүрэлсүхийн нам доторх ноёрхлыг хумих зорилго агуулсан нь илтэд байлаа хэмээн парламентын гишүүд ил далд ярих болсон.

Ийм хардлагад хөтлөх болсон шалтгаан нь Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатарын “Гаалийн газраас ирүүлсэн танилцуулгад 2018-2022 онд 1.748 тээврийн хэрэгслээр 186.4 мянган тонн нүүрс экспортын гаалийн бүрдүүлэлтгүй гаргасан байж болзошгүй нөхцөл байдал тогтоогдсоныг цагдаагийн байгууллагад хүргүүллээ” гэсэн мэдэгдэл ч нөлөөлсөн биз. Учир нь энэ цаг хугацаа бол У.Хүрэлсүх Засгийн газрыг тэргүүлж байсан үе.

Нөхцөл байдал өөр рүү нь чиглээд буйг мэдэрсэн У.Хүрэлсүх ч зүгээр байгаагүй.

Асуудлыг олны анхаарлын төвд авчрахын тулд дүн өвлөөр жагсаал “зохион байгуулсан” нь У.Хүрэлсүх болоод Д.Бат-Эрдэнэ, Ч.Ганхуяг нарын эгдүүцэлтэй тулгарч, эсрэгээрээ Засгийн газар огцорчингоо алдсан.

Ямартаа Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар “Жагсагчид ямар шаардлага тавиад байгааг ойлгохоо болилоо. Жагсаал улс төрийн өөр агуулгатай байна уу” хэмээн аргаа барж байхав.

“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК оффтэйк гэрээг бие дааж хийдэггүй.

Засгийн газраас өгсөн чиглэлийн дагуу хийх нь тодорхой. Тэгэхээр Бодь интернэйшнл компанитай хийсэн оффтэйк гэрээ Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байх үед хийгдсэн ч тэр гарын үсэг зурагч, тогтоол шийдвэр гаргагч биш тул хэн нэгэн буруутах ёстой бол Засгийн газрын үйл хэргийг эрхэлж буй МАН л хариуцлага хүлээх ёстой. Тэгэхээр Х.Баттулга эцсээ хүртэл дүр эсгэн, жүжсэн болж харагдаж байна.

Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан Ж.Эрдэнэбат, У.Хүрэлсүх нарын үед оффтэйк гэрээ хийгдэж, нүүрс хулгайлах боломжийг олгосон байж гэгдтэл асуудал хумигдсан.

Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргаар Ж.Мөнхбат, Г.Занданшатар, Л.Оюун-Эрдэнэ, Ц.Нямдорж нар ажилласан байгаад одоо Д.Амарбаясгалан ажиллаж байна. Сангийн сайдаар Б.Чойжилсүрэн, Ч.Хүрэлбаатар, Б.Жавхлан, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайдаар Д.Сумъяабазар, Ж.Ганбаатар гээд эрх барих шатанд гарын 10 хуруунд багтах нэрсээр хязгаарлагдлаа. Эдгээр нөхдийн удирдлага, чиглэлгүйгээр, үгүй ядахад мэдэгдэхгүйгээр хийгдэх ямар ч боломжгүй.

Нүүрсний олборлолт, тээвэрлэлт, экспорттой холбоотой Ерөнхий хяналтын сонсголын үеэр Гашуунсухайт дахь тээвэрчдийн төлөөлөл н.Саарал гэж хүний “Тухайн үед Уул уурхай, хүнд үйлдвэрлэлийн сайдаар ажиллаж байсан Д.Сумъяабазар, Зам, тээврийн хөгжлийн сайдаар ажиллаж байсан Б.Энх-Амгалан нарыг шалгах ёстой шүү” гэснийг тогтож хянах л ёстой юм.

Хоёр ч улсын хил, гаалийг дамжин нүүрсний хулгай хийгдэж байхад Гаалийн ерөнхий газрын удирдлага мэдэхгүй сууна гэдэг үлгэр. Даргаар нь ажиллаж байсан Б.Асралт яагаад ажлаа өгөөд шалгуулчихъя хэмээн шударгын дүр эсгээд алга болов… Тэр хаана, юу хийж явна. Хайж, хардах л нөхөр?!

УИХ-ын гишүүн Ш.Раднаасэдийн “Хулгайг гудамжнаас хийж чадахгүй. Ордноос л зохион байгуулна” гэснийг иш татан санах хэрэгтэй.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ нүүрсний “хэрэгтэн”-ээр анх А.Адъяасүрэнг нэрлэсэн бол АТГ-аас З.Энхболд, Х.Мандахбаяр нарын 17 хүний нэрийг зарлаж байлаа.

Тухайн үед УИХ-ын гишүүн Н.Наранбаатар “Хулгайч нарыг далдлахын тулд биднийг өмнө нь гаргаж хаяж байгаа юмуу, учрыг сайн олохгүй байна” хэмээн бухимдсан бол гишүүн Ш.Раднаасэд “Номхон тэмээг ноолоход амар гэдэг шиг бидний нэрийг зарлаж байна. Миний авсан мэдээллээр прокурор болон хуулийн байгууллагаас нэр гараагүй. Энэ бол намаас өгсөн нэр юм байна. Танил сценар. Хөөн хэлэлцэх хугацаа, өмд гутал, ЖДҮ гэх мэт. Би үүнтэй холбоогүй. Тэр болгонд дуугүй байсан. Одоо бол хэтэрч байна. Юманд хязгаар гэж бий” гэж хатуухан мэдэгдэж байв. Өмнө нь АТГ, Хууль зүйн яаманд ажиллаж байсан Ш.Раднаасэдийн эх сурвалж баталгаатай байж таарна.

Тэрчлэн УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр хүртэл “Гудамжны хөдөлгөөнийг дарахын тулд уу, эсвэл 2024 оныхоо сонгуультай холбоотой эдгээр нэрсийг зарлаж байна уу” хэмээн Л.Оюун-Эрдэнийг хардаж байв.

Ямартай ч МАН-ын гишүүд өөрсдөө энэ бүхэн улстөрийн тоглолт гэдгийг ил цагаан зарлаж эхэлснээр АТГ-аас зарласан 17 нэр эцэстээ Т.Аюурсайхан, Д.Бат-Эрдэнэ, Н.Наранбаатар гурав дээр тунаж, хоёрынх нь бүрэн эрхийг түдгэлзүүлчихлээ.

Эдгээрээс Д.Бат-Эрдэнийг заавал яллах шалтгаан МАН-д, тэр дундаа Д.Амарбаясгаланд бий хэмээн намынхан нь үзэж буй бололтой.

Нам доторх байр сууриа бататгах, У.Хүрэлсүхийн нөлөөллийг сулруулахаар сум татсан Л.Оюун-Эрдэнийн тэмцэл дундаасаа өөрчлөгдсөн шалтгаан нь Д.Амарбаясгалан гэлцдэг.

Нүүрсний гэх дуулиант хэргийн дүйвээнээр орон нутгийн өмчит Тавантолгойд эзэн суух сонирхол Д.Амарбаясгалан, Х.Мандахбаяр нарт асар их бий гэх яриа эрх баригч намынхны дунд гараад удаж байгаа. Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатарын “Хилээр бүртгэлгүй гарсан нүүрсний хулгайн асуудал нь зөвхөн жижиг Тавантолгойд хамаарна” гэснээс ч эл хардлага эхтэй байж мэдэх. Тэрбайтугай Эрдэнэтийн 49 хувийг “булаасан” шиг процессоор жижиг Тавантолгойг улсад авах ажиллагаа тун удахгүй гэх мэдээлэл саарал ордноор нисч эхлэв.

Үүнийг хийхээр Р.Отгонжаргал гэх нөхөр орж ирсэн ч гэлцэж байна. Гэнэт яагаад энэ хүний талаарх яриа тусгаар тогтнолын ордноор хүчтэй дэгдэх болов.

Р.Отгонжаргал гэж хэн бэ?!…

Б.Асралтын оронд Гаалийн ерөнхий газрын даргаар томилогдсон Р.Отгонжаргал Говь-Алтай аймгийн Чандмань сумынх. Үндэсний бөхийн холбооны тэргүүн Р.Нямдоржийн дүү гэдгээр хүмүүс андахгүй биз. Улстөрийн хүрээнийхэн бол Улсын мөрдөн байцаах газарт Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх хэлтэст ажиллаж байхдаа нэлээд хэл аманд өртөж байснаар мэддэг байх.

2008.07.01-ний хэрэгт холбогдуулан О.Магнай, Б.Жаргалсайхан нарыг цагдан хорьж, мөрдөн байцаах ажиллагааг явуулсан, мөн “Улаанбаатар” хэвлэх үйлдвэрийн хувьчлалтай холбоотой хэрэгт ажиллаж Н.Энхбаяр болон дэд сайд М.Тулга нарт холбогдох хэргийг шалгаж байсан гэдгээр ч уншигчид илүүтэй мэдэх болов уу.

Тэрбээр “Нүүрсний” гэх тодотголтой жагсаалын үеэр Нийслэлийн цагдаагийн газрын даргаар ажиллаж байсан бөгөөд тараах, баривчлах бүхий л үйл явцыг гардан гүйцэтгэсэн гэдэг.

Үүний дараахан тэрбээр Гаалийн ерөнхий газрын даргаар томилогдон ажиллаж байгаа нь олон хүний анхаарлыг татаж буй нь үнэн. Б.Асралт өөрийн хүсэлтээр ажлаа өгсөн гэдэг ч Д.Амарбаясгалангийн шахалтаар албан тушаалаа Р.Отгонжаргалд шилжүүлсэн гэх хардлага Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ойрын хүрээллээс гадагшлаад өдгөө түймэр мэт газар авч байна.

Тэрбайтугай Уул уурхайн шинэхэн магнат гэгдэх Х.Мандахбаярыг ч Д.Амарбаясгалангаас салгаж ярихаа больсон.

Х.Мандахбаяр Өмнөговь аймаг дахь МАН-ын хорооны дарга бөгөөд дараагийн сонгуулиар тус тойрогт нэр дэвшихээр усалгаа хийгээд удаж байгаа билээ.

Энэ бүгдийг улстөрийн бүлэглэл дагасан хардлага сэрдлэг хэмээн үл ойшоож болох ч жижиг Тавантолгойг төрд авах нэрээр “булаах” ажиллагаа хийгдэж болзошгүй байна гэх мэдээллийг анхаарлын гадна үлдээж болохгүй юм.

Тавантолгой ХК, Эрдэнэс тавантолгой ХК-иудын уурхайдыг зааглаж байсан мөргөцөг нь олборлолтын явцад нуралт үүсэх эрсдэлтэй болсныг мэргэжлийн байгууллагаас тогтоосон бөгөөд улмаар хоёр компани харилцан тохиролцож хөрс хуулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэсэн гэдэг. Гэтэл өдгөө болохоор мөнөөх мөргөцөг алга болсон, түүнийг Д.Бат-Эрдэнэ тэргүүтэн хулгайлсан болоод явчихав уу, яав… Нөгөөтэйгүүр жижиг тавантолгой гэгдэх уурхайн борлуулалт ам нөхцөлөөр буюу уурхай дээрээсээ шууд борлуулагддаг байтал томоохон хувьцаа эзэмшигчид нь нүүрсний хулгайн хэрэгтэн ч болчих шиг, эс бөгөөс ОУ-ын хөрөнгийн бирж дээр бүртгэлтэй, санхүүгийн тайлан нь ил явагддаг компаниасаа хулгай хийчихсэн ч юм шиг учир тоймгүй орооцолдсон хэрэг болоод хувирчихлаа.

Тэгэхээр энэ бүхний ард жижиг Тавантолгойг төрд авах нэрээр “булаах” ажиллагаа явагдаж болзошгүй байна гэх мэдээллийг судлан шалгахад гэмгүй юм.

Үргэлжлэл бий…

УИХ-ын нэр бүхий гишүүдийг түдгэлзүүлэх эсэх бужигнаантай зэрэгцэн Д.Сумъяабазар, С.Амарсайхан нар бие бие рүүгээ “чулуу” нүүлгэлцсэн өдрүүд өнгөрч байна.

НИТХ-ын төлөөлөгч Т.Батцогт гэхэд л хотын дарга Д.Сумъяабазарыг огцруулах санал гаргаснаар өнгөрөгч долоо хоног дууссан.

Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын орлогчоор 2012 оноос эхлэн ажиллаж байгаад 2020 оны Орон нутгийн сонгуулиар НИТХ-ын төлөөлөгчөөр сонгогдсон тэрбээр Нийслэлийн Засаг дарга Д.Сумъяабазарыг хуралдаа ирдэггүй, ажил хийдэггүй хэмээн хатуухан шүүмжлэв.

Нэг ардчилал клубын гишүүнчлэлтэй Т.Батцогт Монголын цахим спорт тоглоомын холбоо төрийн бус байгууллагыг Д.Пүрэвдаваагийн хамт эзэмшдэг гэдгийг олон нийт мэдэх биз.

Тус төрийн бус байгууллагын гүйцэтгэх захирлаар ажилладаг Э.Хатанбаатар нь Баянзүрх дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын даргаар ажиллаж байсан гэхээр мань эрс зүүн дүүргээс өндийж, хэтэвч зорилгоо нэгтгэсэн бололтой юм.

Т.Батцогтын Хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтээ мэдүүлсэн И ЭМ СИ ЭЙЧ Инженеринг ХХК нь 100 хувь өөрийнх нь эзэмшил биш агаад Улсын бүртгэлд И Эм Си Эйч инженеринг – Мон тун фарм гэж бүртгэгдсэн байдаг. Захирал П.Тунгалаг нь Ховд аймгийн Нутгийн зөвлөлийн дарга бөгөөд Зам тээврийн хөгжлийн сайд С.Бямбацогт болон түүний баз УИХ-ын гишүүн асан Д.Батцогт, Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн сайд асан З.Мэндсайхан нартай тун ойр гэдэг.

Тэрбээр Сайны төлөөх өөрчлөлт төрийн бус байгууллагын гишүүн бөгөөд үүгээрээ Монголын эмэгтэйчүүдийн холбооны ерөнхийлөгч Б.Оюунгэрэлтэй ч холбогдоод явчихдаг нэгэн аж.

Шадар сайд С.Амарсайхан, Нийслэлийн Засаг дарга Д.Сумъяабазар нар хэзээнээсээ хонь, чоно мэт байсаар ирсэн ч сүүлийн үед үл ойлголцол нь хэр хэмжээг давчихаад буй бололтой.

С.Амарсайхан Х.Баттулгатай худ ургийн холбоотой. Х.Баттулгыг Ерөнхийлөгчөөр ажиллах хугацаанд Монголын тэргүүн хатагтайн суудлыг “нөхөж” байсан охин Б.Намууны нөхөр О.Тэнүүн нь Шадар сайд С.Амарсайханы төрсөн ах С.Отгонбаярын хүү.

Шарк танк нэвтрүүлэгт оролцож буй түүнийг Шадар сайдын орон тооны бус зөвлөхөөр ажилладаг талаар нэг хэсэг хэвлэлүүд мэдээлж байсан.

Харин Д.Сумъяабазарын төрсөн дүү Д.Дагвадорж нь Х.Баттулгын “явуулын станц”. Хамгийн ойрын шадар цэрэг нь гэж хэлж болно.

Ийнхүү Х.Баттулга гэх цэг дээр огтлолцдог тэд юуны улмаас арцалдан хэмлэлдэж явдаг юм бол. Тэдний үл ойлголцлыг маш эрт цагаас эхэлсэн гэдэг.

Санах гээд үзье…

С.Амарсайхан нефтийн үйлдвэрийг 1995 оноос судалж, 2000 онд эхлүүлэхээр хил дээр бүх тоног төхөөрөмжөө аваад ирсэн байхад нь тухайн үед Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан Н.Энхбаяр хилээр нефтийн тоног төхөөрөмж оруулж ирэхийг хориглочихсон гэдэг. Энэ талаар тэрбээр нефть импортлогч нөлөө бүхий компанийн лоббигоор дотооддоо нефтийн үйлдвэр бариулахгүй гэж 450 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг царцаан том төслийг минь үгүй хийсэн. Тэгээгүй бол жилд 1 сая 500 мянган тонн шатахуун үйлдвэрлэх үйлдвэр аль эрт босчих байлаа гэж байв.

Сүүлд, 2007 онд технологийн салбарт үйл ажиллагаа явуулах гээд мөн 30 сая ам.доллараар шатсан. Юнителийг оруулж ирэхийн тулд С.Амарсайханы төслийг унагасан хэмээн тэрбээр хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа онцолсон байдаг. Улмаар энэ бүгдээс болж эргэж буцалтгүй их улс төрд хөл тавьсан гэгддэг.

Ингэхдээ тухайн үеийн хотын фракцтай сөргөлдөн улс төрийн имижээ бүрдүүлж, Д.Амарбаясгалангийн дэмжлэгээр НИТХ-ын төлөөлөгч, хотын дарга, цаашлаад УИХ-ын гишүүн, Шадар сайд болчихоод байгаа.

Тиймээс хотын фракцийг сулруулж унагасан ялалтыг У.Хүрэлсүхэд гэхээсээ С.Амарсайханд хаяглаад байдгийн учир тэр биз. С.Амарсайхан ч “Би хэдэн нөхдөө цуглуулаад гарын үсэг зуруулсан. НИТХ-ын дарга Ц.Сандуйг огцруулах, түүний дараа Су.Батболдыг огцруулах ажил тэндээс эхэлсэн” гэж байв. Улмаар М.Энхболдын үед олгогдсон олон ч газрыг цуцалж, нийтийн эзэмшлийн болгох шийдвэрийг гарган шуугиулж явсныг уншигчид мартаагүй байх.

Харин Д.Сумъяабазар хотын фракцийнхны дэмжлэгээр өнөө хүртэл яваа нэгэн.

Түүнийгээ батлах мэт М.Энхболдыг хотын даргын зөвлөх гэх сэтрээр дэргэдээ байлгаж, намынхныхаа эгдүү, зэвүү хоёрыг зэрэг хүргэж байгаа нь үнэн. М.Энхболд ч элсний нүүдэл шиг чимээгүйхэн ахиж Д.Амарбаясгалангийн тавиул гэгддэг нөхрийг явуулаад УИХ-ын гишүүн асан Д.Ганболдыг хотын Ерөнхий менежерээр томилуулахаас нүүдлээ эхэлсэн.

Гэхдээ үүнээс ч өмнө, 2020 оны Орон нутгийн сонгуулийг далдаас удирдан чиглүүлсэн хүн нь Миеэ гэлцдэг.

Уг нь Д.Амарбаясгалан Орон нутгийн сонгуулийн үеэр хуруугаа ч хөдөлгөхгүй гэдгээ илэрхийлж, намын хэвлэлийн албыг Нийслэлийн намын хороонд тусалж болохгүй хэмээн үүрэгдсэн гэдэг. Гэсэн ч арыг нь зохицуулж, албыг нь хөшигний араас М.Энхболд удирдсаар орон нутгийн сонгуулийг амжилттай давуулсан бөгөөд Д.Сумъяабазар шарандаа УИХ-ын гишүүнээс татгалзан, хотын даргын суудалд хорсолтойхон суусныг бид мэднэ.

ХААН банк тойрсон томоохон “зодооны” хажуугаар Д.Сумъяабазар Миеэгомбо гуайн хүүтэй хэрхэн хөтлөлцөж гүйснийг бултаараа харсан.

Хотын фракцийг, тэр дундаа Миеэгийн босгосон пирамидыг нураах тийм ч амар биш л дээ. Нийслэлийн бүх шат дамжлагад үлдээсэн “гар хөл” нь бий. Түүний хамгийн том, хэзээ ч уучилшгүй “дайсан” нь С.Амарсайхан. Ядаж байхад хэн хэн нь нефть, эрчим хүчний салбарт дарцгаа хатгачихсан.

Тайваньд төвтэй Трафигура компани Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн ачаар Монголын мөнгөний баяжмалыг өдгөө ч зөөсөөр байгаа. Ингэхдээ Л.Оюун-Эрдэнийг Ерөнхий сайдаар томилогдсоны дараагаас голлох гүйлгээ хийгдэж эхэлснийг тухайн үеийн шилэн данснаас харж болно. Тус компанийн хүн гэгддэг А.Амундра ч Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн зөвлөхөөр дэргэд нь ирснийг санаандгүй тохиолдол гэж харвал өрөөсгөл биз.

Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банкинд 2021 онд 17 сая ам.долларын гүйлгээ хийгдсэн нь “Трафигура”-гийн Э.Жононбаярын ээжийнх нь компани болж таарсан баримтууд бий. Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн “Тэрбум мод” үндэсний хөтөлбөрийн цөм нь “Трафигура” бөгөөд “нүүрстөрөгчийн хийн ялгарлыг бууруулах зорилтот төслөөр дамжуулан түншлэл үүсгэн дэмжлэг үзүүлэх” гэх гоё тайлбартай өнгөлөн далдлалтынх нь талаархи мэдээллийг жичдээ хүргэнэ.

Тэрбайтугай дэлхийн зах зээл дээр өсөлттэй байгаа бүтээгдэхүүнийг үнэ нэмэхгүйгээр оруулж ирэн худалдаалах шаардлагыг нефть импортлогчдод Засгийн газар, Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яамнаас тулгуулж, Ашигт малтмал, газрын тосны газраас аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийг нь цуцлуулна гэх хүртэл сүрдүүлж байсан тэнэглэлийн цаана А.Амундра болон Трафигура гэлцэх мессэжийн учир утгыг ч дараагийн дугаарт тодруулан мэдээлэх болно.

Өөр нэг онц ноцтой мэдээлэл бидэнд ирсний нэг нь, Д.Сумъяабазар С.Амарсайхан нарыг ОХУ-аас БНХАУ руу холбох байгалийн хийн хоолой дамжуулах ажлын асуудлаас болж гэдсэндээ хөлөө жийлцэн, мөн чанараа гээтэл муу муухайгаа дуудалцахад хүргэсэн гэлцэж байна. Энэ талаархи мэдээллийн нарийн учрыг ч тухайлан судалж хамтатган хүргэнэ.

Г.Занданшатарын анги 73 гишүүнтэй болов. Ж.Мөнхбат хүсэлтээрээ явсан бол Д.Бат-Эрдэнэ, Т.Аюурсайхан нарыг ангийнхан нь бахируулсаар Прокурорт хөтлүүлээд явууллаа.

Халдашгүй байдлын дэд хорооны дарга Ц.Мөнх-Оргил “Нэр бүхий гишүүдийн гэм буруутай нь тогтоогдвол шүүхэд шилжүүлэх, гэм буруугүй нь тогтоогдвол УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг сэргээх саналыг боломжийн хугацаанд оруулж ир гэдэг саналыг өглөө” гэж байсан.

Өнөөдрийн УИХ ч ингэж шийдэж.

Тэд УИХ-ын тухай хуулийн 9.7-д “Гишүүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн үндэслэл арилсан талаар эрх бүхий байгууллагын шийдвэрийг нэгдсэн хуралдаанд Улсын ерөнхий прокурор уншиж танилцуулснаар УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийг сэргээх тухай тогтоол баталсанд тооцно” гэх заалтыг урьтал болгон матрын нулимс унагасан гэчихэд хатуудахгүй.

Прокурорын зүгээс үндэслэлгүйгээр бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх асуудал тавиагүй л байж таарна.

Тэгэхээр мань эрс ангийн нөхдөөсөө “Баяртай” гэх үг сонсоод, парламентын босгыг хэцүү нэртийн босгоор сольж болзошгүй байдалтайгаар ордноос гарлаа.

Тэдний тавилан хэрхэхийг Прокурорт үлдээгээд улстөрийн нөхцөл байдал руу өнгийе. Ямартай ч Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн тэчъяадан хүссэн тогтолцооны өөрчлөлт хийгдэхгүй нь тодорхой боллоо. Түүний хүсэлт гурвын гурван гишүүний суудлыг залгиж байж зогсох учиртай байж.

Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг ч Г.Занданшатарын тэргүүлсэн парламент хийх эрх зүйн чадамжгүй болов. Тэдэнд өнөөдрийн түдгэлзүүлсэн Д.Бат-Эрдэнэ, Т.Аюурсайхан нарыг эргэж иртэл Үндсэн хуулийг ухах эрх байхгүй гэсэн үг.

“Нүүрсний хэргээр шалгагдаж байгаа олон хүн байхад нэр цохсон нь улс төрийн явуулга” хэмээн бүлгийн хурал дээр бухимдсан Т.Аюурсайханы үг хатуухан сонсогдсоныг ч хэлэх үү…

Тэгээд ч өнөөдрийн үйл явдалтай зэрэгцээд УИХ-ыг тараах тогтоолын төслийг АН-ын гишүүдээс санаачлаад, бэлтгээд эхэлчихэж. Зөв ч биз… МАН-ын нэлээдгүй гишүүн дэмжиж буй нь юу юугүй 51 гишүүний гарын үсэг хүрчихэж мэдэхээр айдсыг Л.Оюун-Эрдэнэд өгч, дахиад л бөөн бөөн уулзалт товлон нойргүй хоноход хүргэв бололтой.

Угаасаа ч энэ удаагийн парламент дахь МАН-ын гишүүд намын даргынхаа ухсан нүхэнд унаж, нэр хүнд нь шалаар нэг болчихоод байгаа болохоор үлгэн салган гишүүн гэж явснаас үтэр түргэн тараачихаад дараагийн ажилдаа оръё гэж хүсэх нь зүй юм.

Ядаж байхад Л.Оюун-Эрдэнийн хамгийн анх нэр заан “хэрэгтэн” хэмээн цоллосон А.Адъяасүрэн бүрэн эрхтэйгээ даахалзаж, бусдынхаа байх байхгүйг хэлэлцэж буй нь МАН-ын гишүүдийн аазгайг хөдөлгөө биз.

УИХ тарахад 51 гишүүний гарын үсэг хангалттай.

УИХ-ын тухай хуулийн 36.1.1-д УИХ-ын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь УИХ бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх боломжгүй гэж үзэн хугацаанаасаа өмнө тарах тогтоолын төсөл өргөн мэдүүлснийг УИХ-ын нийт гишүүний гуравны хоёроос доошгүй нь дэмжсэн бол гэх заалт бий. Мөн хуулийн 36.4-т Энэ хуулийн 36.1, 36.2-т заасан шийдвэр гарснаас хойш УИХ 10 хоногийн дотор сонгуулийг товлон зарлаж, 60 хоногийн дотор сонгууль явуулна. Шинээр бүрдсэн УИХ-ын бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байна гэсэн байгаа.

Тэгэхээр АН-ын гишүүдийн санаачилж буй УИХ-ыг тараах тогтоолын төслийг гишүүд дэмжвэл хоёр сарын дотор дараагийн сонгуулийг товлон зарлана гэсэн үг.

Парламент хугацаанаасаа өмнө тарах нь улстөрийн үр дагаврын хувьд уршигтай ч эрх зүй, ёс зүйн чадамжгүй парламент түүнээс илүү хортой гэдгийг учир ухах хэн бүхэн мэдэх биз.

Тэгээд ч Монголын парламентын түүхэнд гишүүдээ хамгаалж чадалгүй Прокурорт хөтлүүлэн гаргаж буй арчаагүй дарга Г.Занданшатараас өөр байгаагүй юм. Түүнд спикер хийх чадвар даанч алга. Ямар нүүрээрээ гадаад дотоодод Монголын парламентыг төлөөлж явах билээ, АЛХаа орхиод дуугүйхэн буучих нь зөв зам болох биз.

Хийж бүтээсэн, эхлүүлсэн ажил нь бусдад сайнаар нөлөөлж үргэлжлэх, бусдыг араасаа дагуулдаг хүнийг булган сүүлтэй гэж ярьдаг. Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайд асан А.Ариунзаяа харин эсрэгээрээ хүн юм. Түүний хашсан албанд хүн тогтохоо больж, ёстой хараагдсан суудал гэдэг шиг болж.

Ямартаа яамандаа лам залж засал хийлгэе гэж хошигнож байхав.

Дөрвөн жилийн хугацаанд дөрөв дэх сайдынхаа нүүрийг үзэх гэж буй энэ салбар уналтад орж харьяа, газар хэлтсүүд нь хөл толгойгүй болоод удлаа. Сайд солигдох бүрт харьяа байгууллага, алба хэлтсийн удирдлага солигддог жишгийг МАН тогтоосны үрээр төрийн залгамж халаа ч гэж үгүй болсон. Шинэ сайд ирэхээр би солигдох нь гарцаагүй хэмээн сэтгэлгүй хандаж, хийцгүйрсэн нөхөд тус яамаар дүүрэн.

Т.Аюурсайханы өргөдөлтэй зэрэгцэн Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газарт багтаж, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдад горилсон УИХ-ын гишүүн Н.Энхболд, М.Оюунчимэг, М.Мөнхцэцэг нарын чимээнээр бүр ч утгаа алдлаа. Яг үнэндээ нэр бүхий гурвын хэн хэн нь энэ салбарт хэт жулдана.

Төв аймгийн “босуул” гэгддэг Н.Энхболд МАН-ын манаачаас хэтрэхгүй болсон нь үнэн.

Парламентад зургаан удаа сонгогдсон ч түүн шиг “бөөрөнхий”, өөрөөсөө өөр хэнд ч нэмэргүй улстөрч парламентын түүхэнд байхгүй биз. Суудлын бөглөөс, эрт үеийн хятад хүүхнүүдийн плакат шиг болчихсон нөхдөөсөө энэ нам зоригтойхон шиг салах цаг нэгэнт болсон. Юун САЙД…

М.Оюунчимэгийн тухайд Н.Энхболдоос төө дордоно уу гэхээс дээрдэхгүй. Дур эзнээ голохгүй, дунд чөмөг сүүжээ голохгүй гэх хэлцийг байнга сануулдаг түүний хэм хэмжээнд ч МАН цэг тавих болсон. Тус яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Г.Өнөрбаярыг Сү.Батболдын тавиул гэдэг. Түүний дээр дахиад нэг Сү.Батболдын “зүтгүүр” ирчихвэл энэ яамны ажил утгаа алдах биз.

Олон жил давхисан морь өөрийгөө сойдог гэгчээр албан тушаалын орон гарах бүрт боломж хайж явдаг үлбэгэрүүдээсээ салж чаддаггүй МАН-ыг энэ дутагдал нь үргэлж ялагдал рүү хөтөлж байдаг нь үнэн.

Өөрийгөө хоёр дахь Ц.Нямдорж гэдэг М.Оюунчимэг сүүлийн өдрүүдэд “CU”, “GS25” зэрэг сүлжээ дэлгүүрүүдээр оролдон, өрсөлдөөний жамаар өсч өндийн чанаржиж байдаг бизнесийн зарчимд бүдүүлгээр халдаж буй нь түүнийг Хөдөлмөр нийгмийн хамгаалал гэх нэн том салбарын бодлогод туйлын жижигдэнэ гэдгийг хангалттай харуулчихлаа.

Цэвэр цэмцгэр, эрүүл ахуйн шаардлагыг нэгдүгээрт тавин ажиллаж буй сүлжээ дэлгүүрүүдийн энд хүрч чадахгүй бол бусад дэлгүүрүүд үүдээ бариг л дээ. Тэр М.Оюунчимэгт юуны хамаа… Эрүүл ахуйн шаардлага хангасан газраар үйлчлүүлэх ард иргэдийн эрхэнд улстөрч нэрт захын нэгэн халдаж, өөрийн хэр хэмжээгээр бүдүүлэгтэх эрхгүй юм.

Хүүгээ Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газрын Худалдан авалт, гэрээлэлтийн газрын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр томилуулсан гэх асуудал нь цар тахлын үед шуугиан тарьж байсан түүний улс төр дэх ургийн мод хүрээгээ тэлсээр байгаа.

Түүнийг сайдад зүтгүүлэх биш харин ч хөрөнгө орлогынх нь эх үүсвэрийг шалгаж, асуух цаг нэгэнт болсон биз.

Нийгэм гэхээрээ л мэдлэг, мэргэшлээс үл хамааран парламентын плакат гэгддэг Н.Энхболд,  Б.Саранчимэг, М.Оюунчимэг тэргүүтэн нь гүйж байдаг салбар биш юм.

Улс орныг хөгжил рүү хөтлөх үү, мөхөл рүү чирэх үү гэдгийг шийддэг чухал салбараар бүү тогло, бүү эзгүй байлга Л.Оюун-Эрдэнэ ээ. Аль салбарт хэнийг томилохоос хэр хэмжээ чинь харагдаад байдгийг бүү март!!!

Монгол түмэн шооч, хатуухан шүүмжлэгчид. Хийж гийгүүлсэн юмгүй атлаа хэдэн жилээрээ саарал ордны буг мэт болчихсон түшээдийг хананд өлгөдөг зурагт хуудаснаас дээрдэх юмгүй хэмээн нэрийдсэн нь хүлээж авч, засч залруулах л егөөдөл… Ийм нөхдийн дахин нэр дэвших эрх, мандатыг хуйгаар нь хурааж авах зориг шинэ үе гэгдэх Л.Оюун-Эрдэнэ, Д.Амарбаясгалан нарт байхгүй бол тэднээс ч өөр, илүү юм хүлээгээд хэрэггүй биз.

Ерөнхий сайд, эрх баригч намын дарга Л.Оюун-Эрдэнэд намынхан нь “хуруун хүүхэлдэй” гэх нэр хайрлачихаж. Түүнийг хэн нэгэн хуруундаа өлгөчихөөд улс төрийн тайзан дээр дуулуулж, уйлуулж суугаа гэсэн үг.

ТАВ гэх тоо Л.Оюун-Эрдэнийн хувьд ихээхэн учиртай тоо юм. 2016.07.05-нд УИХ-ын гишүүний тангараг өргөж байсан тэрбээр 2018 оны өвөл Ж.Батзандан, Х.Нямбаатар, Л.Болд, Т.Аюурсайхан нарын хамт “Шударга 5” гэх найрал байгуулан жагсч байв.

“МАНАН дэглэм”-ийн эсрэг хэмээн уухайлж байсан тэд зорилгодоо хүрч шинэ МАНЖАНг байгуулан, байгуулсан хойноо бие биедээ ч зарчмын шаардлага тавьдаг мэт дүр эсгэн нэг, хоёрыгоо салган наан уйлуулж байна. Эцсийн дүр бүхний баталгаа болдог хойно Т.Аюурсайхан, Ж.Батзандан нарын уйлалдаан херо Б.Баатарын найруулдаг жүжгийн хэсэг шиг “зохиомол” харагдах болсон нь үнэн.

Л.Оюун-Эрдэнэ 2019.02.02-нд Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын даргаар томилогдож байсан бөгөөд энэ өдөр нь олны хэлдэгчлэн хар баасан гариг байв.

2021.01.25-ны өдөр 41 насандаа Монгол Улсын 32 дахь Ерөнхий сайдаар ажиллах болж 2021.06.25-нд МАН-ын XI Бага хурал хуралдан МАН-ын даргаар сонгож байсан гээд түүний бүх зүйлд 5-ын тоо бий.

Тэрбээр 2018 оноос хойш тав дахь жилдээ шударга ёс номлож, эрх баригч намын толгойд сандайлан ямбыг нь эдэлж байгаа ч “Транспэрэнси интернэшнл” олон улсын байгууллагаас зарладаг төсөөллийн индексээр нэг ч алхам урагшилсангүй. Ямба ЯЛ хоёр үргэлжид хамт явдаг хойно намынхан нь түүнээс ял асуух цаг тун дөхөж буй биз.

Тэр одоо “5Ш” ажиллагаа гээчийг зарлан үр дүнгүй, хоосон СҮРийг үзүүлж байна.

5Ш ажиллагаа Хятадын “Үнэгний ав”-тай утга, арга барил их л адилхан харагдаад байгааг нуух юун.

Гэхдээ БНХАУ-ын дарга Си Зиньпиний санаачлан эхлүүлсэн авлигын эсрэг “Үнэгний ав” кампанит ажлыг 1976 оноос хойшхи хамгийн том, үр дүнтэй ажил хэмээн дэлхийн хэвлэлүүд онцолж байна.

У.Хүрэлсүх ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путинг дууриадаг гэдэг шиг Ерөнхий сайд маань өөрийгөө хоёр дахь Си Зиньпин болж түүхэнд үлдэнэ гэж бодсон байх.

Түүний 5Ш ажиллагаа нь Шүгэл, Шүүр, Шувуу, Шилжүүлэн авах, Шилэн гэх сүртэй нэртэй ч өнөөдөртөө Авлигатай тэмцэх газар, Эрүү болон Эдийн засгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх албаныхны өдөр тутмын хийдэг ажлыг л олонд ил болгоод буй мэт ядмагхан явцтай байгаа.

Ингэхэд нэрлэсэн нэг ч оргон зайлагчийг авчраагүй, эсрэгээрээ нэгийг алдчихсан хэмээн шүүмжлүүлж буй 5Ш ажиллагаа хэний санаачилга юм бол…

Ерөнхий сайд зөвлөхүүдээрээ баруунд боловсрол эзэмшсэн, шижигнэсэн залуусыг сонгон баг боллоо хэмээн анх попорч байсан. Тэгэхээр барууны боловсролтнууд шүүр, шанага, шулам, шушмаа гэх нь холгүй үгс, агуулга сонгоно гэдэг юу л бол.

Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө сэдсэн гэвэл анхны “Шударга5” гэдгээ 5Шувуу, 5Жиргээ зэргээр нэрлэчих байсан биз.

Ардчилсан хувьсгал гарах хүртэл марксист үзэл баримтлалаар явж ирсэн, 1966 онд XV их хурлаараа МАХН нэрээ Монголын коммунист нам болгочингоо алдаж байсан намыг удирдаж буй Л.Оюун-Эрдэнэ намын үзэл баримтлалаа дагасан бол Шүгэл, Шүүр, Шувуу, Шилжүүлэн авах, Шилэн гэх биш “Эх үндсээр нь устгая”, “Эрх мэдэлтнүүдийг хумья”, “Эргэж зугтахгүй болтол олж ирье” гэхчлэн нэрлэж 5Ш бус 5Э ажиллагаа зурах байсан хэрэг.

Энэ мэтээс болоод даргыгаа намын бодлогоос ангид тоглож, хэн нэгний хуруун хүүхэлдэй болчихлоо хэмээн шүүмжлээд “хуруун хүүхэлдэй” гэж нэрийдсэн бололтой.

Эцэстээ ШҮГЭЛ ажиллагааг нь бодит шүгэл үлээх гэж ойлгоод хэн нэгнийг шүгэл үлээхэд хүргэхгүй амьдрах таатай нөхцөлийг бүрдүүлж, хууль эрхзүйн орчныг нь сайжруулахад анхаарч бодлого боловсруулах, хууль санаачлах, батлах ёстой нөхөр шүгэл цүнхэлж явцгаая гээд ТӨРийн ордонд шүгэлдэх оролдлого хийж хөгөө чирэв. Магадгүй эсрэгээрээ танхимын тэргүүн, намын даргынхаа 5Ш ажиллагааг ёгтолсон егөө ч байж болох юм. Тэгвэл хэн нэг сайд нь шүүр сугавчлаад, тортой шувуу тэврээд гарч ирэхэд гайхах зүйлгүй билээ.

5Ш-ийн нэг нь ШИЛЭН байх. Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж Шилэн дансны тухай хууль санаачлан боловсруулж, УИХ-аар 2014.07.01-ний өдөр батлуулан 2015.11.01-нээс мөрдөөд эхэлчихсэн ажиллагаа л даа. Хуулийн төслийг нийтэд таниулан сурталчлах ажлыг Л.Оюун-Эрдэнийн Олон нийт, хэвлэл мэдээлэлтэй харилцах зөвлөх А.Амундра гүйцэтгэж байсан байдаг.

Харамсалтай нь, оны эхнээс шилэн данс хаалттай болчихсон. Шилэн данс руу нэвтэрч, төрийн байгууллагын орлого, зарлагыг хянах боломжгүй болчихоод байхад л улс төрийн намуудыг ШИЛЭН болгоно хэмээн попрох нь өрөвдмөөр хэрэг.

Монголыг хохироосон Ч.Сайханбилэгийг ШУВУУ ажиллагаагаар шүүрч авчирна гэх атлаа Оюутолгойн гүний уурхайн олборлолтын баярт оролцон үг хэлж явах жишээний.

Ийм л бодлогогүй, драмын сценариас халихгүй дэвж буй даргаасаа МАН-ынхан үхтэл ичиж, аргаа барахдаа боловсрол нимгэн пиарчдын хуруунд өлгөөтэй хүүхэлдэй гэж байхав.

Хуруун хүүхэлдэйг хоёр гуравхан жил ашиглаад сольдог гэж театрынхан ярьдаг. Тэгэхээр МАН-ынхан генсэкээсээ хол харж чаддаггүй “хуруун хүүхэлдэй”-гээ солих цаг удахгүй. Бүлэг фракцуудын сэм сэмхэн уулзалт ойртож, Засгийн газрын тэргүүн рүү бус Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга руу гүйлдэж буй нь ч тэр цагийн дохио биз.

С.Баярын тэргүүлсэн Засгийн газар 5 Төгөлдөршил ярьсаар эцэстээ өөрсдөө төгс төгөлдөр алга болсныг энэ зуурт санахад илүүдэхгүй юм.

Дахиад л Д.Эрдэнэбилэг. Түүнгүй улирал, түүнгүй сэдэв энэ улсад үгүй болж. Хамгийн новшийн, хамгийн муу, өөдгүй, бэртэгчин, бүх хорон ажиллагааны ард байдаг “мафийн толгойлогч”, үхвэл таарна, шоронд хатвал таарна гэмээр дүрийг түүнд тохож, бүх ард түмнээр хараалгасаар байгаа.

Эрдэнэт үйлдвэр, Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэр, Хөгжлийн банкийг цөлмөгч хэмээн зүхэж, баривчилж саатуулаад хүртэл үзэв.

Харамсалтай нь өнөөх нь төрийн эрх барих түвшинд байтугай, доод шатанд ч ажиллаж байгаагүй болохоор улсын өмчит үйлдвэрийн газрууд, үе үеийн Засгийн газрын шийдвэр, тогтоолтой холбогдох асуудалд буруутган яллах нэн тэргүүний хүн биш болчихоод байгаа.

Оросын талд байсан 49 хувийг Монголд авчирсан хэмээн ялламаар байтал гай газар дороос болж цар тахал дэгдэн Оросынхны халаасанд ордог байсан 49 хувийн ашиг орлогоор улс даяараа тог цахилгаанаа даалгаж онигоо болсон. Ядаж байхад Оросуудын оролцоогүй болсон ГОК дээр, 100 хувийн бүрэн дүүрэн Монголын талын ашиг дээр “танц” эргэсэн Х.Бадамсүрэнг Хөдөлмөрийн баатар болгоод эрээгээ алдчихсаныг хэлэх үү.

Тэгэхээр Оросын талд байсан 49 хувийг чирч ирсэн явдал чинь буруу байсаан гэж чичлэх боломжгүй болсон биз…

Үүний дараа дампуурч хаалгаа барихдаа хүрсэн Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрийг босгож өндийлгөсөн чинь “буруу”, гэм зэм юм гээд ялтан болгочих шахав. Гэтэл улсын өмчлөл, удирдлагад байхдаа дампуурсан хуучин үйлдвэр яг янзандаа, байсан байрандаа, ганц тоосго дутуугүйгээр яйжийтал “дампуурлын баримт бичиг” болон байж байдаг. Харин зүхээд байсан хувийн хэвшлийнхэн улсын дампуурсан үйлдвэрийн хог хаягдлаа овоолдог довцог дээр цоо шинэ технологи бүхий үйлдвэр босгочихсон, өнөөх нь бүрэн хүчин чадлаар ажиллаж “нүд” болов. Поп гэгддэг Л.Наранбаатар ядаж байхад даргаар нь очоод үйлдвэр маань хэвийн ажиллаж, улсдаа 600 мянган тонн цемент үйлдвэрлэн, үйлдвэрийн 39 жилийн түүхэнд байгаагүй рекорд үзүүллээ гээд орон даяар зарлачихсан.

Ингээд Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрийг газрын хөрснөөс арчаад юу ч үгүй болгочихсон “үхвэл таарна” дүр үгүй болов.

…За тэгвэл Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрийг өөрсдийн хөрөнгөөр босгож улсад хүлээлгэж өгснийхөө дараа гаргасан зардлаа эргүүлж авна хэмээн гэрээнд заагдсан. Гэтэл хөгийн муу Д.Эрдэнэбилэг Хөгжлийн банкнаас зээл аваад үйлдвэрийг босгочихож гээд хардтал өнөөх нь Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрийн дэргэд зайлшгүй шаардагдах авто болоод төмөр зам, эрчим хүчний дэд станц барьчихсан байх жишээний. Үүгээр нь яллах ямар ч арга үгүй. Учир нь гэрээнд тэр зөвхөн Хөтөлийн цемент шохойн үйлдвэрийг барина, дагалдах дэд бүтэц, авто болоод төмөр замыг ТӨР хийнэ гэчихсэн байдаг. Энэ заалтыг гэрээнд тусгасан тусгаагүй ТӨР нь хариуцдаг зарчим бүх улс оронд бий. Хүнд үйлдвэрийн бүтээн босголтыг өөр яалтай билээ. Гэтэл монгол ТӨР хөдөлдөггүй ээ. Аргаа ядаад хувийн хэвшлийнхэн Хөгжлийн банкнаас зээл аваад үйлдвэрийн дэргэдэх дэд бүтэц, авто зам, төмөр замын асуудлыг шийдвэрлэчихсэн. Авсан зээл нь эргэн төлөгдөөд бараг дуусчихсан. Тэгээд ч буруутгая гээд буруутгал болохгүй энэ хэрэг ингэсгээд чимээгүй болох нь зүй юм.

… Гэсэн хэдий ч сахал хочит Д.Эрдэнэбилэг сайн хүн, зөв иргэн байж хэрхэвч болохгүй. Тэр хадны мангаа хэвээр байх ёстой… Улс ардын аюулт дайсан байх учиртай юм байх.

Түүнийг “адгийн амьтан” болгож, яаж ийгээд яллуулах хүсэл хэн нэгэнд байгаа юм биш биз?!

Ингэж хардах хардлага, сэртхийх сэжүүр өнгөрөгч даваа гаригт нийслэлийг зорин ирж хэвлэлийн бага хурал хийсэн Өвөрхангай аймгийн Баян-Өндөр, Бүрд сумдын Засаг дарга нар, тэдний дагуулж ирсэн малчдын байр байдлаас төрсөн нь нуух зүйл биш. Тэд Аурам металс ажиллаад, уул ус ухаад эхэлчихвий гэж болгоомжилсонтой адил тэднийг ч хэн нэгний захиалгаар ирэв үү гэж хардах эрх хэнд ч бий. Тэглээ гээд гомдож гоншигноод, шүүх цагдаа болоод гүйвэл ичгэвтэр явдал болох биз. Учир нь мань малчид “Д.Эрдэнэбилэг холбогдох лицензийг 26 сая ам.долларын барьцаанд тавьсан” гэж ирээд, гартаа барьсан ганц ч баримтгүй атлаа гүтгэсэн шүү дээ. Сэтгүүлчдэд үзүүлчих баримтгүй атлаа хэвлэлийн хурал зарлаад, бусдын нэр хүндэд бүдүүлгээр халдаж болох уу… Д.Эрдэнэбилэг тэднийг эргүүлээд шүүхэд өгвөл юу болох билээ, бодох л асуудал…

Тус сумдын нутагт Аурам металс, Caina investment Mongolia гэх хоёр компани лиценз эзэмшдэг бөгөөд аль аль нь өдийг хүртэл ямар ч үйл ажиллагаа явуулаагүй, цаашид ч явуулах эсэх тодорхойгүй байгаа. Үүний Аурам металс компани нь Худалдаа хөгжлийн банкинд лицензээ барьцаалаад хэдэн жилийн өмнө зээл авч байсан ч зээлээ төлж чадаагүйн шалтгаанаар барьцаалбар нь барьцаалагчийн нэр рүү шилждэг зарчмаар Д.Эрдэнэбилэгийн нэр дээр ирсэн гэгддэг.

Үнэн чанартаа эдгээр компаниуд үйл ажиллагаагаа эхэлбэл Д.Эрдэнэбилэгийн нэр дээрх Аурам металс-аас илүүтэй Caina investment Mongolia нь мал болоод малчдын амьдралд ихээхэн асуудал учруулна гэдгийг Орон нутгийн байгаль орчны байцаагч нар хэлж байгаа юм. Учир нь Caina investment Mongolia компани нутгийн хамгийн их хужир шүү мараатай үзэсгэлэнт хөндийд лиценз эзэмшдэг юм байх. Ийм атал тус сумдын Засаг дарга нар, малчдын төлөөлөл гэх хүмүүс Д.Эрдэнэбилэг рүү дайрч, түүнийг лицензээ өөрөө өөрийнхөө банкинд өөрөө барьцаанд тавьж өөрөө өөрийгөө хохироож байх тул Цагдаагаар шалгуулахаар ирлээ гэх үл ойлгогдом, авцалдаа муутай мэдээллийг өгсөн.

Банкны барьцаанд тавьж “үхмэл” болчихсон лиценз хэзээ хэрхэн ашиглагдах тодорхойгүй, түүнээс болж орон нутаг, малчдад ямар нэг хохирол учраагүй байхад хахирган хаврын цагаар, төллөх мал ахуйгаа орхиод Д.Эрдэнэбилэгийг зарлан зүхэж, цагдаад өгнө хэмээн мэдэгдэх ямар шаардлага байсан юм бол… ХАРДАХ л өнцөг.

Үл ойлгогдом шаардлага нь тэднийг хэн нэгний гар хөл, захиалгаар яваа юм биш байгаа гэх хардлагыг зүй ёсоор төрүүлж байгаа нь үнэн.

Хэрвээ Д.Эрдэнэбилэг банкаа хохироосон бол малчид биш банкны хөрөнгө оруулагчид, бусад хувьцаа эзэмшигчид нь хуулийн байгууллагад аль хэдийнэ өгөөд асуудлаа шийдчих байсан биз.

Тиймээс эл хардлагатай зэрэгцэн тэдний ард Өвөрхангай аймгийн Ардчилсан намын дарга О.Алтангэрэл болон Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн зөвлөх А.Амундра нар байгаа юм биш үү гэх мэдээлэл цахим орчинд цацагдаад эхэлчихэж.

Яагаад, яах гэж… Тэд энэ асуудалд ямар хамаатай юм бол…

Д.Эрдэнэбилэгийг муухай харагдуулах, малчид чирч ирэн “донгодуулах” ямар шалтгаан байгаа гэж…

Тэгвэл батлах боломжгүй ч, хардагдахад хүргэсэн шалтаг шалтгааныг нь хайгаад үзье л дээ.

Хэрвээ О.Алтангэрэл, А.Амундра нар байсан гэж үзвэл Д.Эрдэнэбилэгийн эсрэг удаа дараагийн кампанит ажлыг Худалдаа хөгжлийн банкны жижиг хувьцаа эзэмшигчид хийлгэж байсан байж болох уу?!

Учир нь энэ хоёр залуу хоёулаа тус банкны жижиг хувьцаа эзэмшигчидтэй дараахь сэжүүр, сэжмүүдээр холбогдоод байдаг аж. Энэ нь тэднийг тийн хардагдахад хүргэдэг байж болох.

Тухайлбал, О.Алтангэрэлийн нэрээр Легалгрупп, Шинэ өвөрхангай төсөл, Миний-Өмгөөлөгч, Иргэний хамгаалалт, Сайнцагийн залуус, Хуульчдын манлайлал, Уул уурхайн эрдэс баялгийн бизнес эрхлэгчдийн холбоо, Татвар төлөгчдийн эрх ашгийг хамгаалах нийгэмлэг, Монголын бетон зуурмаг үйлдвэрлэгчдийн холбоо, Нүүдэлчний дөрөө, Ирээдүйг дэмжих алтангэрэл сан зэрэг нэлээд аж ахуйн нэгж Улсын бүртгэлийн байгууллагад бүртгэлтэй.

Легалгрупп ХХК-ийн хамтран эзэмшигч Жамбаа Оюунсайхан нь түүний ээж гэдгийг уншигчид мэдэх биз. Тэрбээр ээжээрээ овоглодог, ээж нь өрх толгойлсон эмэгтэй гэдгийг удаа дараагийн ярилцлага, мэдээлэлдээ өгсөн байдаг.

Тэгвэл ээж Ж.Оюунсайханы нь нэр дээр Юү Эф И глобал, Наймдахь ухамсар ХХК бүртгэлтэй.

Тэрбээр Юү Эф И глобал ХХК-ийг Санхүү эдийн засгийн их сургуулийн хувьцаа эзэмшигчид болох Р.Амаржаргал, Д.Батжаргал нартай хамтран эзэмшдгийг Улсын бүртгэлийн холбогдох мэдээллүүдээс харчихаж болно.

Р.Амаржаргал Санхүү эдийн засгийн их сургуулийн Удирдах зөвлөлийн дарга бол Д.Батжаргал нь Худалдаа хөгжлийн банкны жижиг хувьцаа эзэмшигчдийн нэг.

• 

• 

Тэгэхээр О.Алтангэрэлийн хувьд Худалдаа хөгжлийн банкны хувьцаа эзэмшигч Д.Батжаргалтай өөрийн ээж Ж.Оюунсайхан гэх эмэгтэйгээр хөнгөхөөн холбогдчихож байгаа нь энэ. Ядаж байхад Уул уурхайн эрдэс баялгийн бизнес эрхлэгчдийн холбоо, Монголын бетон зуурмаг үйлдвэрлэгчдийн холбоод О.Алтангэрэлийн нэр дээр байдаг нь хамгийн түрүүнд хардагдах өнцөг болсон биз.

Тэрчлэн О.Алтангэрэлд УИХ-ын дарга Г.Занданшатарын зөвлөхөөр ажиллаж байсан Б.Гүнбилэг, Сү.Батболдын эхнэрийн дүү гэх Гаалийн ерөнхий газрын дарга Б.Асралт нар ажил, амьдралын дэм болон ойр байдаг гэдгийг эх сурвалжаас хэлж байна. Тэднийг “Миний өмгөөлөгч” ХХК, “Эрхэмжконсалтинг” ХХК, Нэгдсэн монгол залуус төрийн бус байгууллагууд нэгтгэдэг юм байх.

“Нэгдсэн монгол залуус” төрийн бус байгууллагын Удирдах зөвлөлийн дарга нь Хөгжлийн банкны хэлтсийн дарга Ц.Амартүвшин. Тэрбээр 2017.04.28-нд Шивээ овоо ХК-ийн хараат бус гишүүнээр ажиллаж байгаад 2019..07.03-нд Эрдэнэс Тавантолгойн ХК-ийн дэд захирлаар ажиллаж байсан. Улмаар 2021.11.15-нд Хөгжлийн банкинд хэлтсийн даргаар ажилд орсон гээд эргэж сурвалжлах сэжүүр их тул үүнийг түр орхиё.

Гаалийн ерөнхий газрын дарга Б.Асралтыг УИХ-ын гишүүн Сү.Батболд гэж намынхан нь шууд хардаг, харддаг.

Малчид гэж өөрсдийгөө танилцуулан хэвлэлийн хурал хийсэн хүмүүсийн өгсөн мэдээлэл дотор лиценз бүхий газарт хэдэн жилийн өмнө 3 цооног ухаад ажил зогссон гэж байгаа.

Тэгвэл учир мэдэх геологичдын “Сү.Батболдын “дагуулж” ирсэн Солонгосын компани Өвөрхангай аймгийн Бүрд сумын нутагт олборлолт хийхээр оролдон хэсэг газарт цооног гаргаж байгаад хатуу хөрстэй тулж орхиод явсан. Асар их мөнгөтэй солонгосчууд байсан шүү” гэж барим тавим ярьдгийг энд татан дурьдахад илүүдэхгүй биз.  

Ямартаа ч хэн, хэзээ, хэрхэн онгичих нь тодорхойгүй лиценз-д хэдэн малчин гэнэт яагаад санаа тавив. Сумдын Засаг дарга нар хүртэл ажил албаа орхин нийслэлийг зорьсны учир юув гээд сонирхон ухах сэжүүр их.

Тэгвэл Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн зөвлөх А.Амундра мөн тэдний ард байсан гэх шуум юунаас үүдэн гарав?!

Түүнийг Худалдаа хөгжлийн банкны өөр нэг жижиг хувьцаа эзэмшигч В.Ганзоригтой яагаад холбов…

Шунхлай группийн Медиа групп компанийг удирдаж байх үеэсээ В.Ганзориг нь А.Амундратай бүхий л түвшинд хамтран ажиллаж ирсэн гэгддэг ч Голомт банк, Бодь группийн шошгот А.Амундра Худалдаа хөгжлийн банк, тэр дундаа Д.Эрдэнэбилэгийг муу муухай харагдуулах кампанит ажлыг удирдсан байж болзошгүй гэх шуумд яагаад холбогдчихов. Түүнд Д.Эрдэнэбилэгийн орыг залгах туйлын их хүсэл байдаг гэдэг мэдээлэл цахим орчинд үзэгдэж эхэлсний учир юу билээ… Арай Л.Оюун-Эрдэнийн тэргүүлсэн Засгийн газрын үед үндэсний хөрөнгө оруулагчдын нэг Д.Эрдэнэбилэгийг нэг өдөр ч амар тайван байлгахгүй шалгаж, түнхэж байгаагийн цаад шалтгаан үүнтэй холбоотой юм биш биз…

Энэ олон асуулт, асуудал хариултаа хайж байна. Ээдрээ гогцоо, хардлага сэрдлэг бүрийн шалтаг, шалтгаант суурийг бид эрэн хайж эргэн мэдээлэх болно.

Үргэлжлэл бий…

Эрэн сурвалжлах сэтгүүлчдийн НАЖ МОГОЙ үндэсний холбоо